Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 1
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 2
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 3
10. Người Hy lạp và Rôma cổ sử dụng hương như thế nào để tôn kính các thần minh?
Thời cổ xưa, trước Chúa Giêsu, người Hy lạp đốt củi thơm để tôn kính các thần minh. Trầm hương chỉ được sử dụng từ thế kỷ VIII TCN. Người ta đốt hương để bày tỏ lòng tôn kính các vị thần. Người ta đốt hương cùng với lễ vật có máu hoặc không có máu, trộn hương với lễ vật, hoặc rảy hương trên lễ vật rồi thiêu cháy tất cả. Người ta dâng hương trong các lễ nghi diễn ra nơi công cộng hay trong gia đình. Trầm hương được xem là quà tặng quý giá. Ba vua dâng lễ vật: vàng, nhũ hương và một dược.
Người Rôma tiếp nhận văn hóa của người Hy lạp. Khi chưa khám phá ra trầm hương, người ta đốt các loại cây có hương thơm. Khi dâng lễ vật, người ta dùng trầm hương. Trước khi đốt cháy lễ vật, người ta đổ hương và rượu lên bàn thờ. Ngoài phạm vi tôn giáo, người Rôma thường sử dụng hương trong gia đình, nơi công cộng để tạo bầu khí thoải mái, dễ chịu.
11. Các Kitô hữu tiên khởi sử dụng hương như thế nào trong phụng vụ?
Các Kitô hữu tiên khởi, mặc dù chịu ảnh hưởng của Do thái giáo về ý nghĩa và cách sử dụng hương trong phụng vụ, nhưng họ vẫn nghi ngờ việc sử dụng hương trong các nghi lễ phụng vụ, nhất là khi họ nhìn thấy việc dâng hương trong các nghi lễ của ngoại giáo.
Nhìn chung, gần bốn thế kỷ đầu, các Ki-tô hữu không sử dụng hương trong các nghi lễ phụng vụ. Một số giáo phụ, chẳng hạn thánh Giustinô lên án việc dâng lễ vật có máu và dâng hương: “Thiên Chúa mà các Kitô hữu tôn thờ, không cần đến các thứ ấy”.
Trong khi các giáo phụ lên án việc dùng hương trong các lễ nghi phụng vụ, thì các ngài lại ủng hộ dùng hương trong các nghi lễ an táng để diễn tả việc tôn kính người đã qua đời. Các Kitô hữu tẩm thi hài người quá cố bằng hương hoặc xông hương xung quanh quan tài để bày tỏ lòng tôn kính, như thói quen của người Do thái: “Ông Nicôđêmô mang theo chừng một trăm cân một dược trộn với trầm hương. Các ông lãnh thi hài Đức Giêsu, lấy băng vải tẩm thuốc thơm mà quấn, theo tục lệ chôn cất của người Do Thái” (Ga 19,39-40).
Tuy nhiên, theo sách “Di chúc của thánh Ephreim”[1] (+373), trước khi qua đời, ngài căn dặn không dùng trầm hương khi an táng ngài, nhưng trong thánh đường, hãy dâng hương lên Thiên Chúa để mọi người bước vào đều được hưởng mùi thơm tho. Như vậy, bên Giáo hội Đông phương đã sử dụng hương trầm trong thánh đường từ thế kỷ IV. Bên Giáo hội Tây phương, mãi tới cuối thế kỷ IV, chúng ta mới tìm thấy chứng từ nơi thánh Ambrôsiô khi ngài giải thích Lc 1,11: adolere altaria (xông hương bàn thờ). Tuy nhiên, bản văn không cho biết rõ, hương được sử dụng lúc nào và như thế nào trong phụng vụ. Phải đợi các tài liệu tiếp theo chúng ta mới biết rõ.
Các sách phụng vụ cổ xưa cho chúng ta biết, nghi thức xông hương được chia thành hai loại như sau: thứ nhất xuất xứ từ phụng vụ Roma cổ, gồm dùng hương và nến cao khi rước ra, rước về và rước Tin Mừng; thứ hai xuất xứ từ phụng vụ Pháp và Đức cổ gồm xông hương bàn thờ do chủ tế hay một giáo sĩ cấp dưới khác.
12. Nguồn gốc việc xông hương?
Loại thứ nhất, hương và nến cao là dấu hiệu danh dự mà phụng vụ Roma du nhập từ thói quen của tòa án Roma. Thật vậy, các thẩm phán có quyền xét xử. Nhằm diễn tả danh dự và quyền bính của thẩm phán, người ta rước khi ông tiến vào tòa án, đi đầu đoàn rước là người cầm huy hiệu của thẩm phán, tiếp đến là bốn cây đuốc cháy sáng và cuối cùng là Liber mandatorum (đặc quyền của hoàng đế). Phụng vụ Roma đã thay thế Liber mandatorum bằng sách Tin Mừng. Cách sắp xếp trong tòa án Roma cũng như cách sắp xếp trong các vương cung thánh đường (basilica), Liber mandatorum và các cây đuốc được đặt ngay trước mặt thẩm phán, cũng tương tự, sách Tin Mừng và các cây nến cao được đặt trước mặt Đức Giám Mục. Nhiều tác giả cho rằng bình hương chỉ là lò lửa được mang theo để thắp sáng các cây đuốc, nếu như đuốc bị tắt, phụng vụ dần dần thay thế lò lửa bằng bình hương thật sự.
13. Từ khi nào các Đức Giám Mục áp dụng các dấu hiệu này vào phụng vụ ?
Không ai biết chắc chắn. Có lẽ từ thời hoàng đế Constantinô (274-337), khi ông ban cho một số Đức Giám Mục được quyền xử án, cho nên khi tiến vào tòa án, thay vì rước huy hiệu của thẩm phán, người ta rước huy hiệu của Đức Giám Mục; các Đức Giám Mục du nhập vào phụng vụ hình thức cuộc rước vốn diễn ra nơi tòa án.
Còn tiếp…
Lm. Giuse Đào Hữu Thọ
[1] Testament de saint Ephreim.
