25. Lịch sử kinh Xin Chúa thương xót?
Lời cầu xin “Kyrie eleison” xuất hiện nhiều lần trong Kinh Thánh Cựu và Tân ước (Tv 4,2. 6,3. 9,14. 25,11. 121,3; Mt 9,27; 20,30; Mc 9,27. 10,47. Lc 16,24. 17,13).
Vấn nạn, lời cầu xin “Kyrie eleison” được đưa vào Thánh Lễ để làm gì ? Được đặt ở vị trí nào ? Không có tài liệu nào rõ ràng trả lời hai câu hỏi này. Vì thế, các sử gia đã đưa ra nhiều câu trả lời khác nhau, tập trung ở hai ý kiến sau đây[1].
Ý kiến thứ nhất: bắt nguồn gốc từ lời nguyện tín hữu
Bên Đông Phương, đặc biệt là phụng vụ Hy lạp, theo tác phẩm “Hành hương” của Egeria (tk. IV)[2], tại Giêrusalem, cuối giờ kinh chiều, một thày Phó tế xướng các ý cầu nguyện, sau mỗi ý cầu nguyện, cộng đoàn đáp “Kyrie eleison”.
Cũng vào thời này (tk. IV), trong Thánh lễ, sau bài Tin Mừng, trước khi giải tán các người dự tòng, một thày Phó tế xướng các ý nguyện, và cộng đoàn đáp lại “Kyrie eleison”, tương tự như lời đáp “Xin Chúa nhận lời chúng con” sau mỗi ý cầu nguyện trong lời nguyện các tín hữu hiện nay.
Bên Tây phương, sau phần phụng vụ Lời Chúa cũng có các ý cầu nguyện, nhưng do vị chủ sự đọc, như hình thức lời cầu nguyện trong nghi thức tưởng niệm cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu vào chiều thứ sáu tuần thánh hiện nay. Vào thế kỷ V, Đức Giáo Hoàng Giêlasiô (492-496) du nhập vào phụng vụ Tây phương hình thức lời cầu của Đông phương, thày Phó tế xướng ý nguyện, cộng đoàn đáp “Kyrie eleison”. Tới thời Đức Giáo Hoàng Grêgôriô Cả (590-604), vào ngày thường, ngài bỏ đi phần xướng các ý nguyện và chỉ giữ lại lời cầu “Kyrie eleison”. Tiếp đến, Ordo Romanus I (tk. VII-VIII) bãi bỏ mọi lời khẩn nài trong các Thánh Lễ.
Ý kiến thứ hai: bắt nguồn từ kinh cầu hát lúc rước vào Thánh lễ
Cách giải thích nêu trên không được mọi người chấp nhận, vì kinh “Kyrie eleison” gắn liền với các ý nguyện mà ngày nay chúng ta gọi là lời nguyện tín hữu, hoặc lời nguyện phổ quát, trong khi kinh “Kyrie eleison” mà chúng ta đang đề cập tới diễn ra vào đầu lễ. Vì thế, một số cho rằng, kinh “Kyrie eleison” là vết tích kinh cầu đọc khi vị chủ sự và các thừa tác viên tiến vào thánh đường.
Sách phụng vụ Ordo Romanus I cho biết, khi Đức Giáo Hoàng tiến vào thánh đường, cộng đoàn hát “Kyrie eleison”, Đức Giáo Hoàng hôn bàn thờ, quỳ gối thinh lặng (dài ngắn tùy ý), cho tới khi ngài ra hiệu và xướng “Vinh danh Chúa Cha và Chúa Con cùng vinh danh Thánh Thần Thiên Chúa” thì khi ấy kinh “Kyrie eleison” mới kết thúc. Cho nên, không ai biết số lần hát “Kyrie eleison” là bao nhiêu. Hơn nữa, với thời gian, trước kinh “Kyrie eleison”, người ta thêm các câu xướng (tropen) vào, mỗi nơi mỗi cách, và vào thời này, người ta thấy, có hàng trăm các câu xướng khác nhau. Đức Giáo Hoàng Piô V (1570) cấm hoàn toàn các câu xướng (tropen) này.
[1] Vincenzo Raffa, Liturgia eucharistica. Mistagogia della Messa: dalla storia e dalla teologia alla pastorale practica, Roma 2003, tr. 1308.
[2] Egeria, Peregrinatio, c. 24 (CSEL, 39, tr. 72; Sources chrétiennes, XXI, tr. 193); x. Jungmann, Missarum sollemnia, quyển II, Aubier, Paris 1952, tr. 88-89.
Còn tiếp…
Lm. Giuse Đào Hữu Thọ
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 1
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 2
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 3
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 4
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 5
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 6
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 7
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 8
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 9
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 10
Giải đáp các câu hỏi về Thánh lễ 11
